Systemy detekcji – kompleksowy przewodnik. Część pierwsza

Dzięki ciągłemu rozwojowi technologii systemy detekcji znajdują zastosowanie m.in. w budynkach i pomieszczeniach takich jak: kotłownie, kuchnie przemysłowe, garaże podziemne, oczyszczalnie ścieków magazyny LPG, maszynownie czy akumulatorownie. To tylko część możliwych miejsc zastosowania systemów detekcji. 

Czym są systemy detekcji?

Systemy detekcji to szereg zaawansowanych urządzeń takich jak detektory (inaczej sensory), moduły alarmowe i różnego typu urządzenia alarmujące połączone z centralą. Monitorują one środowisko w celu wykrycia określonych zjawisk, takich jak dym, gaz, ruch czy zmiany w obrazie wizyjnym. Ich podstawowym celem jest ochrona ludzi i mienia przed potencjalnymi niebezpieczeństwami poprzez szybkie wykrywanie i sygnalizację zagrożeń.

Jakie są rodzaje systemów detekcji?

Systemy detekcji można podzielić na kilka głównych kategorii:

Systemy wczesnej detekcji dymu

System wczesnego wykrywania dymu identyfikuje pożary na ich najwcześniejszym etapie, zanim dym stanie się widoczny gołym okiem. Może składać się z sieci rurek ssących oraz detektora wyposażonego w laserową lub optyczną głowicę o wyjątkowej czułości. Powietrze z monitorowanego pomieszczenia jest zasysane przez otwory w rurkach, następnie przechodzi przez filtr oczyszczający i trafia do detektora. Tam następuje analiza i ewentualne wykrycie nawet najmniejszych cząstek dymu. Po wykryciu dymu system natychmiast i automatycznie uruchamia alarm i informuje odpowiednie służby.

Ten rodzaj systemu detekcji jest stosowany w obiektach o wysokich wymaganiach bezpieczeństwa oraz w pomieszczeniach z cennymi lub wrażliwymi urządzeniami.

Wyróżniamy kilka typów czujników:

• Czujniki optyczne – działają na zasadzie rozpraszania światła przez cząsteczki dymu.
• Czujniki jonizacyjne – wykrywają zmiany w przewodności powietrza spowodowane obecnością cząstek dymu.
• Zaawansowane systemy oparte na AI – analizują dane z wielu czujników, pobierając wiele informacji  i analizując je, aby minimalizować fałszywe alarmy.

Systemy detekcji gazów toksycznych i wybuchowych

Monitorują obecność substancji niebezpiecznych. System wykrywania gazów działa na zasadzie jonizacji. Gdy naładowana cząstka przechodzi przez gaz, powoduje oderwanie elektronów od atomów, co tworzy naładowane cząsteczki. Te elektrony przemieszczają się następnie w kierunku anod, gdzie generują sygnał elektryczny. Ten sygnał jest rejestrowany przez system wykrywający obecność gazów. Na podstawie tej informacji służby podejmują odpowiednie działania. 

Technologie te wykorzystują różne typy sensorów:

• Czujniki katalityczne – wykrywają gazy wybuchowe poprzez reakcję chemiczną.
• Czujniki półprzewodnikowe – reagują na zmiany w przewodnictwie pod wpływem gazów toksycznych.
• Systemy wielogazowe – pozwalają na jednoczesne monitorowanie kilku rodzajów gazów.

Systemy detekcji ruchu oraz detekcji obecności

Używane w systemach alarmowych i kontroli dostępu. Pozornie wydają się podobne, mają jednak różne zastosowania i działanie. Podstawowa różnica polega na czułości i dokładności działania. Czujniki ruchu są zaprojektowane do wykrywania wyraźnych, dynamicznych zmian w otoczeniu, takich jak przemieszczanie się osób (lub zwierząt). Z kolei czujnik obecności radzi sobie z rejestrowaniem nawet bardzo subtelnych ruchów, np. przewracania kartek w książce czy delikatnego poruszania się osoby siedzącej w miejscu. Dzięki temu każdy z tych czujników pełni inną rolę, a ich nazewnictwo od razu wskazuje na specyficzne zastosowania i technologie.

Systemy detekcji wizyjnej

Bazują na kamerach monitorujących i sztucznej inteligencji analizując obrazy w czasie rzeczywistym, w prostszych systemach przekazując obraz on line. Dzięki temu system rozpoznaje ruch, może zidentyfikować obiekty, a nawet wykrywać nietypowe zachowania, takie jak włamanie czy pozostawienie podejrzanego przedmiotu. Tego rodzaju systemy znajdują zastosowanie w monitoringu obiektów publicznych, przemysłowych oraz w zaawansowanych systemach bezpieczeństwa w budynkach.

W kolejnym artykule z tej serii przybliżę szczegółowo przepisy prawne obowiązujące w Polsce w zakresie systemów detekcji i sygnalizacji pożarowej, a także odpowiem na praktyczne pytania dotyczące ich funkcjonowania oraz instalacji. Omówimy m.in.:

1. Wpływ systemów detekcji na koszty ubezpieczenia i bezpieczeństwo w budynkach – czy inwestycja w system może obniżyć składki ubezpieczeniowe?
2. Kiedy należy zainstalować system detekcji? – wymagania prawne i praktyczne wskazówki.
3. Instalacja i konserwacja systemów detekcji – na co zwrócić uwagę, aby system działał sprawnie i spełniał wymogi.

Artykuł połączy aspekty prawne z praktycznymi poradami, aby pomóc Ci lepiej zrozumieć korzyści i obowiązki związane z systemami detekcji oraz sygnalizacji pożarowej.